O Wydziale Energetyki i Paliw

Wydział Energetyki i Paliw powstał w roku 2009, jednak jego historia sięga dużo dalej. Początek działalności naukowej i dydaktycznej związany jest z kilkoma etapami zmian organizacyjnych w Akademii Górniczo-Hutniczej. Chronologicznie rzecz ujmując, działalność naukowa wybitnych profesorów: Lucjana Czerskiego, Mieczysława Lasonia, Andrzeja Czaplińskiego, Andrzeja Korty, Franciszka Byrtusa, Aleksandra Długosza, Mieczysława Żyły oraz Romana Neya dała podwaliny do stworzenia Instytutu Energochemii Węgla i Fizykochemii Sorbentów. Kolejnym etapem historii było uzyskanie przez Instytut praw Wydziału, a potem przekształcenie Wydziału Energochemii Węgla i Fizykochemii Sorbentów w Wydział Paliw i Energii.

Dziesięć lat temu – w roku 2009 – z połączenia Wydziału Paliw i Energii oraz Międzywydziałowej Szkoły Energetyki ukształtował się Wydział Energetyki i Paliw. Wśród profesorów, którzy mieli istotny wkład w powstanie dzisiejszego Wydziału należy wymienić Piotra Tomczyka, Janinę Molendę, Stanisława Gumułę, Zygmunta Kolendę, Janusza Szmyda, Stefana Taczanowskiego oraz Janusza Gołasia.

Do końca lutego 2020 r. na Wydziale Energetyki i Paliw funkcjonują następujące katedry: Katedra Chemii Węgla i Nauk o Środowisku, Katedra Energetyki Jądrowej, Katedra Energetyki Wodorowej, Katedra Maszyn Cieplnych i Przepływowych, Katedra Podstawowych Problemów Energetyki, Katedra Technologii Paliw oraz Katedra Zrównoważonego Rozwoju Energetycznego.
Od 1 marca 2020 roku Katedra Energetyki Jądrowej weszła w skład Katedry Zrównoważonego Rozwoju Energetycznego

Prof. zw. dr
Mieczysław Lasoń

Prof. zw. dr hab. inż.
Janina Milewska-Duda

Prof. zw. dr hab. inż.
Aleksander Długosz

Prof. nadzw. dr hab.
Piotr Tomczyk

Prof. zw. dr hab.
Mieczysław Żyła

Prof. dr hab. inż.
Wojciech Suwała

Władze Instytutu, a następnie Wydziału Energochemii Węgla i Fizykochemii Sorbentów, Wydziału Paliw i Energii oraz Wydziału Energetyki i Paliw. Zdj. Arch. WEiP, Z. Sulima

Instytutu Energochemii Węgla
i Fizykochemii Sorbentów

Wydział Energochemii Węgla
i Fizykochemii Sorbentów

Wydział Paliw i Energii

Wydział Energetyki i Paliw

1974–1977

1978–1980
1981–1983

1984–1986
1987–1990

1990–1991

1991–1993

.
1993–1996

1996–1999

1999–2002

2002–2005

2005–2009

2009–2012

2012–2016

2016–2020

Prof. zw. dr Mieczysław Lasoń

Prof. zw. dr Mieczysław Lasoń

Prof. zw. dr hab. inż. Aleksander Długosz

Prof. zw. dr hab. Mieczysław Żyła

Prof. zw. dr hab. Mieczysław Żyła

Dr hab. inż. Janina Milewska-Duda, prof. AGH

Prof. dr hab. inż. Aleksander Długosz

Prof. dr hab. inż. Janina Milewska-Duda

Prof. dr hab. inż. Janina Milewska-Duda

Dr hab. Piotr Tomczyk, prof. AGH

Dr hab. Piotr Tomczyk, prof. AGH

Dr hab. inż. Wojciech Suwała, prof. AGH

Prof. dr hab. inż. Wojciech Suwała

prof. dr hab. inż.
Stanisław Słupek

dr inż.
Leszek Kurcz

prof. dr hab. inż.
Stanisław Gumuła

Władze Międzywydziałowej Szkoły Energetyki

Międzywydziałowa Szkoła Energetyki

2003-2005

2005-2007

2007-2009

prof. dr hab. inż. Stanisław Słupek

dr inż. Leszek Kurcz

prof. dr hab. inż. Stanisław Gumuła

Sięgając do historii…

       Profesor Lucjan Czerski już w latach 1946–1956 rozwijał działalność badawczą związaną z oceną właściwości fizykochemicznych węgli kamiennych, Jego zespół analizował – zarówno od strony teoretycznej jak i praktycznej – zdolność węgla do reakcji z tlenem. Równocześnie oceniano przydatność węgla jako paliwa i surowca technologicznego. Prowadzono także badania nad właściwościami odmian petrograficznych i metamorficznych węgli kamiennych. Był to początek bardzo obszernego programu badawczego, dotyczącego technologii otrzymywania sorbentów naturalnych i syntetycznych oraz identyfikacji ich struktury porowatej metodami sorpcyjnymi. Program ten realizowano w latach 1956–1987 pod kierunkiem profesora Mieczysława Lasonia, przy współudziale profesora Andrzeja Czaplińskiego oraz ówczesnych docentów Andrzeja Korty i Mieczysława Żyły. Profesor M. Lasoń był inicjatorem oryginalnych badań o zasięgu ogólnokrajowym w zakresie zjawisk powierzchniowych, a w szczególności adsorpcji oraz technologii otrzymywania i modyfikacji materiałów porowatych. Badania te nabierały coraz większego znaczenia w katalizie i ochronie środowiska. Stąd też w ramach problemu węzłowego „Kataliza i adsorpcja” prof. M. Lasoń pełnił w latach 1971–1975 rolę koordynatora w dwóch grupach tematycznych: „Własności sorpcyjne i katalityczne węgli aktywnych” oraz „Własności sorpcyjne układów pochodzenia nieorganicznego”. W latach 1974–1977 kierował pracami wykonywanymi przez stronę polską dla Międzynarodowego Centrum d/s Katalizatorów Przemysłowych krajów RWPG w ramach tematu: „Opracowanie węgli aktywnych jako nośników katalizatorów”. Działalność tę kontynuował w latach 1976–1980 w problemie węzłowym „Fizykochemiczne podstawy procesów technologicznych” w podproblemie „Kataliza” oraz w grupie tematycznej „Nośniki i adsorbenty”, realizując prace w zakresie adsorpcji we współpracy Akademii Nauk krajów RWPG. Równolegle w latach 1971–1980 prof. M. Lasoń podjął badania nad transportem gazów i par w polimerach w ramach problemów węzłowych „Tworzywa sztuczne i elastomery”. Wraz ze współpracownikami opracował i skonstruował szereg unikatowych precyzyjnych aparatów do pomiarów sorpcji i rozpowszechnił je w wielu laboratoriach badawczych krajowych i zagranicznych. Z inicjatywy profesora Lasonia powstało pierwsze obszerne opracowanie, opublikowane w 1988 roku w dwóch kolejnych Zeszytach Naukowych AGH-Chemia z. 8 i 9, zawierające prace, w których Profesor podsumował swoje osiągnięcia w zakresie fizykochemicznych badań nad węglami kamiennymi, a także artykuły grona pracowników zaliczających się do stworzonej przez niego szkoły w tym zakresie. Do głównych osiągnięć tej szkoły należą: zastosowanie metod densymetrycznych i sorpcyjnych do wyznaczania parametrów charakteryzujących strukturę kapilarną porowatych ciał stałych; oznaczanie zmian parametrów strukturalnych, jakie zachodzą w uprzednio spirolizowanych materiach pochodzenia organicznego podczas ich aktywacji parą wodną; opracowanie termodynamicznego zjawiska wyrzutu gazów i skał oraz jego doświadczalną weryfikację poprzez badania efektów energetycznych i kinetycznych towarzyszących desorpcji metanu i dwutlenku węgla z węgli kamiennych; badanie mechanizmu i termodynamiki adsorpcji na powierzchniach fazowych gaz/ciało stałe lub ciecz/ciało stałe – ze szczególnym uwzględnieniem energetycznej niejednorodności powierzchni ciał stałych; badania adsorpcji z wieloskładnikowej fazy gazowej na powierzchni porowatych ciał stałych; jakościowe i ilościowe ujęcia zagadnień powiązania zjawisk sorpcji substancji małocząsteczkowych z porowatą i kopolimeryczną naturą węgli kamiennych (modele sorpcji dualnej i wielorakiej); modelowanie struktury węgla kamiennego o różnym stopniu metamorfizmu i ocena jego właściwości sorpcyjnych jako układu adsorpcyjno-absorpcyjnego. Po nagłej śmierci profesora Lasonia merytoryczne kierownictwo przejął profesor Andrzej Czapliński, kontynuując dzieło poprzednika. Profesor Czapliński zajmował się poszukiwaniem współzależności między właściwościami sorpcyjnymi, dylatometrycznymi i wytrzymałościowymi kopalin stałych, budując oryginalne aparaty, za pomocą których można było przeprowadzić doświadczenia z odtworzeniem warunków zbliżonych do istniejących w górotworze. Dzięki inicjatywie i zaangażowaniu Profesora powstał podręcznik akademicki pt: „Węgiel kamienny” wydany w 1994 roku, w którym szersze grono pracowników zaprezentowało swe osiągnięcia dotyczące tych zagadnień. Prof. A. Czapliński wykazywał szczególne zainteresowanie konstrukcją i budową aparatury badawczej i miał w tej dziedzinie bardzo poważne osiągnięcia. Wymienić tu należy uruchomienie skraplarki do ciekłego powietrza, skonstruowanie termostatów do niskich temperatur, zbudowanie wysokociśnieniowej skraplarki rtęciowej, skonstruowanie aparatury do badań sorpcji gazów pod wysokimi ciśnieniami z równoczesnym pomiarem rozszerzalności próbek węglowych, skonstruowanie aparatury do procesów adsorpcyjno-desorpcyjnych prowadzonych w złożu fluidalnym i ruchomym, wspólnie z Bronisławem Buczkiem i Leszkiem Czepirskim oraz zbudowanie wielkolaboratoryjnej aparatury PSA, w której uzyskuje się wysokoprocentową frakcję tlenową lub azotową. Z kolei profesor nadzwyczajny Andrzej Korta – bezpośredni zastępca profesora Lasonia i najbliższy jego współpracownik przez prawie czterdzieści lat – rozwijał badania nad procesami pirolizy i aktywacji, zachodzącymi w materiałach pochodzenia organicznego. Był wysokiej klasy specjalistą w zakresie technologii otrzymywania węgli aktywnych, jak i oceny ich porowatości. Od końca lat pięćdziesiątych współpracownikiem profesora Lasonia był profesor Mieczysław Żyła, który specjalizował się w zagadnieniach fizykochemii powierzchni węgli kamiennych z uwzględnieniem ich porowatej struktury oraz zmian zachodzących w procesie działania na węgiel kamienny roztworami wybranych związków chemicznych (najczęściej o działaniu utleniającym). W latach siedemdziesiątych skierował swe zainteresowania naukowe na badania związane z właściwościami adsorpcyjnymi i strukturalnymi glinokrzemianów i krzemianów. Równolegle prowadził prace technologiczne nad modyfikacją drogą termiczną właściwości adsorpcyjnych minerałów ilastych, szczególnie montmorillonitu i kaolinitu. Szeroko rozwinął badania dotyczące hydrofobizacji powierzchni minerałów ilastych oraz tworzenia kompleksów mineralno-węglowych. Zainicjował liczne prace dotyczące tworzenia nowych sorbentów na drodze interkalacji montmorillonitu oligokationami szeregu metali. Były to pierwsze, prekursorskie prace w Polsce w zakresie sorpcji na sorbentach mineralnych (minerałach ilastych, zeolitach). W 2000 roku Profesor Mieczysław Żyła wydał pod swoją redakcją monografię pt. „Układ węgiel kamienny – metan w aspekcie desorpcji i odzyskiwania metanu z gazów kopalnianych”, za którą zespół autorski otrzymał Nagrodę Ministra Edukacji Narodowej. Do współpracowników profesorów Lasonia i Żyły należał dr Antoni Ciembroniewicz – wybitny specjalista w zakresie badań kinetyki sorpcji i desorpcji oraz dyfuzji gazów i par w materiałach porowatych, między innymi zeolitach i sitach cząsteczkowych) czego wyrazem było powierzenie mu opracowania hasła „Kinetyka sorpcji” do Encyklopedii „Chemia”, redagowanej przez Wydawnictwo Wiedza. Miał szczególne zasługi w rozwoju sorpcyjnego laboratorium naukowo-badawczego jako konstruktor i w znacznym stopniu wykonawca unikalnych aparatów do badań procesów statyki i kinetyki sorpcji oraz dyfuzji gazów i par w różnego typu materiałach porowatych.

       Formalnie jednostkę organizacyjną pod nazwą Instytut Chemii Górniczej i Fizykochemii Sorbentów utworzono w roku 1972. Profesor Mieczysław Lasoń aż do 1983 roku kierował pracami Instytutu, pełniąc funkcję Dyrektora. W kolejnych latach jego następcami byli profesor Aleksander Długosz i Mieczysław Żyła. Instytut Chemii Górniczej i Fizykochemii Sorbentów zyskał statut wydziału w dniu 28 maja 1991 roku. W dniu 19 kwietnia 1995 roku decyzją Senatu AGH, nastąpiła zmiana nazwy Wydziału Energochemii Węgla i Fizykochemii Sorbentów na Wydział Paliw i Energii. Na Wydziale Energochemii Węgla i Fizykochemii Sorbentów, a później Paliw i Energii funkcjonowały trzy zakłady, których korzenie tkwią w pionie górniczym, a które coraz głębiej eksplorowały i poszerzały badania naukowe, zarówno od strony teoretycznej, jak i doświadczalnej, w zakresie technologii otrzymywania sorbentów oraz fizykochemicznych metod identyfikacji struktur porowatych tych materiałów. Były to: Zakład Chemii Górniczej, kierowany przez profesor Grażynę Ceglarską – Stefańską, Katedra Inżynierii i Technologii Adsorpcyjnej, której kierownikiem był profesor Bronisław Buczek oraz Zakład Fizykochemii Zjawisk Międzyfazowych, kierowany przez profesora Leszka Czepirskiego. Kolejne dwie jednostki wydziałowe, mające swój rodowód w pionie hutniczym to Katedra Energochemicznego Przetwórstwa Węgla, kierowana przez profesora Aleksandra Karcza oraz Katedra Wyrobów Węglowych i Grafitowych, kierowana przez profesora Aleksandra Długosza. Wywodzą się one z Zakładu Koksownictwa, który powstał w 1956 roku na Wydziale Metalurgicznym AGH. Kierownikiem tego Zakładu został profesor Franciszek Byrtus, wykładający już wcześniej technologię koksownictwa w ramach zajęć prowadzonych w Katedrze Wielkopiecownictwa Wydziału Metalurgicznego AGH. Profesor Byrtus, pracujący przez wiele lat w instytutach branżowych (Instytut Metalurgii Żelaza, Instytut Chemicznej Przeróbki Węgla), ukierunkował działalność nowo utworzonego Zakładu zarówno na prace o charakterze poznawczym jak i aplikacyjnym. Dotyczyły one podstaw teoretycznych komponowania mieszanek węglowych, przebiegu procesu koksowania oraz oceny jakości koksu. Do oceny wartości użytkowej koksu hutniczego opracował syntetyczny wskaźnik znany jako liczba Byrtusa. Prace z zakresu nowoczesnych technologii przetwórstwa węgla były kontynuowane w latach osiemdziesiątych w ramach tzw. Centralnych Programów Badań Podstawowych i Centralnych Programów Badań Rozwojowych. Zespół kierowany przez profesora Długosza w ramach tych programów dokonał oceny wpływu jakości ciekłego surowca i warunków procesu technologicznego na jakość otrzymywanego koksu elektrodowego, przeprowadził identyfikację składników smół węglowych w aspekcie ich przydatności do produkcji wyrobów grafitowych oraz wykonał kompleksowe badania płynnych surowców karbo – i petrochemicznych stosowanych do produkcji wspomnianych wyrobów. Zespół profesora Byrtusa opracował matematyczny model opisujący wpływ czynników technologicznych i własności surowca węglowego na parametry tekstury porowatej koksu. W ramach powyższych programów grupa badawcza pod kierunkiem profesora Karcza przeprowadziła badania kinetyki procesu hydrozgazowania i pirolizy węgli dla różnych warunków prowadzenia tych procesów.

       W kolejnych latach Katedra Energochemicznego Przetwórstwa Węgla została przekształcona w Katedrę Technologii Paliw, a Katedra Wyrobów Węglowych i Grafitowych w Zakład Materiałów Węglowych i Nieorganicznych, kierowany przez profesora Jerzego F. Janika. W roku 2007 nastąpiło połączenie obu Katedr pod jedną nazwą Katedra Technologii Paliw, jej kierownictwo objął profesor Jerzy F. Janik, a obecnie dr hab. inż. Andrzej Strugała, prof. AGH. W jej skład wchodzi pięć grup badawczych, których pracami kierowali prof. Janina Milewska-Duda, prof. Teresa Grzybek, prof. Jerzy F. Janik, prof. Jakóbiec oraz dr hab. inż. Andrzej Strugała, prof. AGH. Należy tutaj wspomnieć, że Pani prof. dr hab. inż. Janina Milewska-Duda w latach 1993–1996 oraz 1999–2005 była dziekanem Wydziału Energochemii Węgla i Fizykochemii Sorbentów, a następnie Wydziału Paliw i Energii – łącznie przez trzy kadencje. W latach 2008–2012 pełniła funkcję Pełnomocnika Rektora AGH ds. Jakości Kształcenia. Od 2013 roku przewodniczy Wydziałowemu Zespołowi Audytu Dydaktycznego. Stworzyła Pracownię Teorii Sorpcji, której zadania obejmowały modelowanie procesów sorpcyjnych na gruncie teorii fizykochemicznych (szczegóły historii i działalności KTP przedstawiono w Biuletynie AGH nr 131).

W 2009 roku Prof. J. Niewodniczański został uhonorowany godnością profesora honorowego AGH

W 2016 roku Prof. A. Karcz został uhonorowany godnością profesora honorowego AGH

Kolejny rozdział…

       W 1996 roku poszerzono zaplecze naukowe Wydziału i utworzono kolejne Katedry: Katedrę Polityki Energetycznej pod kierunkiem prof. Romana Neya oraz Katedrę Wykorzystania Energii zorganizowaną przez prof. Adama Gułę. Ten filar działalności Wydziału oparto na wiedzy specjalistów z zakresu energetyki: Romana Neya, Adama Guły, Ireneusza Solińskiego, Wojciecha Suwały i Piotra Tomczyka. Profesor Piotr Tomczyk w czasie pracy w AGH bardzo zaangażował się w działalność organizacyjną na rzecz społeczności akademickiej, zaszczepił i rozwinął prowadzone do dzisiaj z dużym powodzeniem badania ogniw paliwowych. Zainicjował również budowę kilku laboratoriów dydaktycznych z zakresu wytwarzania i wykorzystania energii. Budowa później była kontynuowana przez współpracowników przy zainteresowaniu profesora i jego pomocy. W laboratorium znajdują się i są jeszcze wykorzystywane elementy wykonywane osobiście przez profesora. Jego marzeniem było, aby te laboratoria rozwinęły się w ramach Centrum Energetyki, którego budową i rozwojem był bardzo zainteresowany. Profesor Tomczyk wniósł bardzo duży wkład we wszechstronny interdyscyplinarny rozwój naukowo-dydaktyczny w AGH, np. prowadził międzynarodową wymianę studentów w ramach programu Socrates-Erasmus. W 2003, roku w związku z organizowaniem Międzywydziałowej Szkoły Energetyki AGH, został mianowany Pełnomocnikiem Rektora ds. Organizacji MSE, gdzie uczestniczył w początkowych pracach koordynacyjnych jak i opracowaniu programu nauczania. Był współzałożycielem Polskiego Stowarzyszenia Ogniw Paliwowych i Wodoru, które działa od czerwca 2004 roku. Przez wiele lat pełnił funkcję wiceprezesa tego stowarzyszenia. Oprócz ogniw węglowych wielką pasją prof. P. Tomczyka były prace dotyczące wykorzystania ogniw paliwowych do budowy jednostek elektrycznych zasilających statki powietrzne. Działalność tą prowadził we współpracy z liczącymi się w kraju ośrodkami naukowymi zajmującymi się problematyką lotnictwa oraz wytwórcami sprzętu lotniczego. Efektem tej działalności są nowatorskie rozwiązania technologiczne w zakresie konstrukcji jednostek zasilających z ogniwami paliwowymi dla statków powietrznych. Zawsze chętnie, z humorem, dzielił się swoją wiedzą ze współpracownikami na spotkaniach roboczych i integracyjnych. Ponadto w latach 2009–2012 kierował pracami organizacyjnymi dotyczącymi budowy nowego budynku dydaktycznego D-4 dla Wydziału Energetyki i Paliw, gdzie zainicjował krajowe badania nad stałotlenkowymi ogniwami paliwowymi z bezpośrednim utlenianiem węgla. 2011 roku był bardzo zaangażowany w prace konsorcjum Naukowo – Przemysłowego „Węglowe Ogniwa Paliwowe”. Społeczność Wydziału Energetyki i Paliw uczciła postać Dziekana tablicą pamiątkową, którą odsłonięto podczas Jubileuszu 40-lecia Wydziału Energetyki i Paliw 25 września 2014 roku w budynku D-4. Tablicę zaprojektował artysta rzeźbiarz Michał Wiśnios, a odlew wykonano w odlewni Dominika Rachwała.

       Zespół pracujący pod opieką merytoryczną profesora Tomczyka, po jego nagłej śmierci przejęła dr hab. inż. Magdalena Dudek. Obecnie prowadzone są tu prace badawczo-rozwojowe dotyczące technologii wodorowych, projektowania konstrukcji i diagnostyki prototypów z ogniwami paliwowymi, w ramach projektów NCBR we współpracy z partnerami przemysłowymi. W Katedrze Zrównoważonego Rozwoju Energetycznego funkcjonują jeszcze dwa zespoły. Zespół modelowania dynamiki systemów paliwowo-energetycznych od szeregu lat zajmuje się badaniem perspektyw rozwoju energetyki. Przy aktualnym poziomie rozwoju gospodarki, złożoność i rozmiary problemów sprawiają, że jedynym narzędziem umożliwiającym ich ujęcie są modele matematyczne, w postaci implementacji komputerowych. Zespół stosuje głównie metodę programowania matematycznego, ma również doświadczenia w stosowaniu metod symulacji – dynamiki systemowej i ekonometrii. Pracami kieruje obecny dziekan Wydziału, profesor Wojciech Suwała. Prace tej grupy obejmują prognozy, analizy scenariuszowe, analizy dynamiki rozwoju krajowego systemu paliwowo-energetycznego oraz jego odziaływania na środowisko i zdrowie. Grupa dysponuje nowoczesnym aparatem badawczym. Do najważniejszych wykorzystywanych narzędzi można zaliczyć model do analiz krajowego miksu energetycznego TIMES-PL, model podaży paliw dla elektroenergetyki, platformę do zintegrowanej oceny rozwoju systemów energetycznych πESA (ang. Platform for an Integrated Energy System Analysis), wdrożoną w ramach gridu dziedzinowego Energetyka Projektu PLGrid Plus, system do kompleksowego modelowania jakości powietrza Polyphemus oraz system modelowania danych meteorologicznych WRF (ang. The Weather Research and Forecasting). Zespół opracował unikatową w skali kraju metodykę sprzężenia modelu wykorzystywanego do analiz miksu energetycznego z modelem dyspersji emisji i modułami oceny wpływu zanieczyszczeń na zdrowie ludzkie i środowisko przyrodnicze, aktywnie współpracuje na arenie europejskiej. Obecnie rozwijany model TIEMS-HEAT-EU, obejmuje swym zasięgiem scentralizowane systemy wytwarzania ciepła wszystkich krajów UE i jest jednym z głównych narzędzi analizy perspektyw systemu energetycznego UE, w ramach projektu H2020 REFLEX. Zespół również zajmuje się badaniem jakości powietrza zarówno w skali lokalnej (zjawisko smogu, niska emisja) jak również globalnej (dyspersja rtęci w atmosferze). Ogólną tematyką prac trzeciego zespołu działającego w ramach katedry ZRE, kierowanego przez dr. hab. inż. Mariusza Filipowicza, prof. AGH jest wykorzystanie odnawialnych źródeł energii w hybrydowych systemach poligeneracyjnych. Prace te obejmują w szczególności zagadnienia: modelowania numerycznego i symulacji dynamicznych układów energetyki odnawialnej, energetycznego wykorzystania lokalnie dostępnej biomasy, wykorzystania energii promieniowania słonecznego, wykorzystania lokalnych zasobów energii wiatru, budowy mikroskalowych układów kogeneracyjnych i trigeneracyjnych, w tym instalacji badawczych i projektów instalacji prototypowych, automatyzacji systemów energetycznych z wykorzystaniem sterowników PLC i dedykowanych mikrokontrolerów, zastosowania termowizji w analizie systemów energetycznych, analizę potencjału energetycznego innych odnawialnych źródeł energii, auditingu i certyfikacji energetycznej budynków i innych obiektów.

Profesor Piotr Tomczyk w laboratorium

Nowe katedry WEiP

       Kolejną Katedrą działającą na Wydziale Energetyki i Paliw jest Katedra Maszyn Cieplnych i Przepływowych – jedna z najmłodszych katedr AGH, powstała jesienią 2009 roku. Funkcję tworzenia katedry powierzono dr. hab. inż. Janowi Górskiemu. Obecnie pracami Katedry kieruje prof. AGH dr hab. inż. Tadeusz M. Wójcik. Problematyka naukowa Katedry Maszyn Cieplnych i Przepływowych skupia się wokół problemów badawczych dotyczących między innymi modelowania procesów cieplno-przepływowych w maszynach i urządzeniach energetycznych, badań wentylatorów promieniowych w różnych konfiguracjach i układach pracy, modelowania i optymalizacji konstrukcji maszyn wirnikowych, intensyfikacji procesów wymiany ciepła i doskonalenia konstrukcji wymienników ciepła, opracowania i modelowania indywidualnych i scentralizowanych systemów zaopatrzenia w energię, ciepło i chłód, badania i modelowania układów kogeneracyjnych oraz optymalizacji oraz modelowania pracy chłodziarek adsorpcyjnych. Prace modelowe realizowane są przy wykorzystaniu programów IPSEpro, GeateCycle, oraz pakietów obliczeniowych ANSYS. Katedra wykorzystuje nowoczesne urządzenia do badania między innymi: wymiany ciepła przy wrzeniu, pomp, turbin wodnych, turbin gazowych czy wentylatorów.

       Obszar prac badawczych Katedry Podstawowych Problemów Energetyki, obejmuje analizę zwiększenia efektywności elektrowni opalanych węglem brunatnym poprzez innowacyjny system suszenia węgla parą przegrzaną, analizę termodynamiczna wykorzystania ciepła z reaktora wysoko temperaturowego do produkcji wodoru i energii elektrycznej, analizę numeryczne hybrydowego układu z ogniwem paliwowym SOFC i bio-paliwami dla rozproszonego systemu energetycznego, modelowanie matematyczne oraz modelowanie numeryczne przepływu ciepła i masy w ogniwach paliwowych typu SOFC, modelowanie matematyczne oraz modelowanie numeryczne reformingu metanu oraz biogazów, zastosowanie metod LES (Large – Eddy Simulation) i DNS (Direct Numerical Simulation) do analizy przepływów turbulentnych, analizę procesów konwekcyjnych przy zastosowaniu metod cyfrowej anemometrii obrazowej (PIV) oraz cyfrowej termoanemometrii obrazowej (DPIT), bilansowanie materiałowe i energetyczne złożonych procesów przemysłowych, metodę kosztu termo-ekologicznego do oceny termodynamicznej złożonych procesów przemysłowych, metody matematyczne (analityczne i numeryczne) w modelowaniu procesów wymiany pędu, masy i energii oraz modelowanie matematyczne procesów jako podstawa wyznaczania lokalnych strat egzergii i źródeł entropii. Do grona zasłużonych naukowców tej katedry zalicza się znakomity profesor, działacz – Pan prof. zw. dr hab. inż. Zygmunt Kolenda. W 1978 został dziekanem Wydziału Metali Nieżelaznych. Stracił tę funkcję w 1985 za współpracę z niejawnymi strukturami zdelegalizowanej „Solidarności”. W 1989 stanął na czele krakowskiego Komitetu Obywatelskiego. W tym samym roku otrzymał tytuł profesora nauk technicznych. Prowadził gościnne wykłady na uczelniach w Ameryce Północnej. Jest członkiem prezydium Komitetu Termodynamiki i Spalania Wydziału IV Nauk Technicznych Polskiej Akademii Nauk i członkiem-korespondentem Polskiej Akademii Umiejętności. Specjalizował się między innymi w zakresie matematycznego modelowania procesów wymiany ciepła i masy oraz termodynamiki procesów nieodwracalnych. Jego uczniem jest obecnie kierujący Katedrą Podstawowych Problemów Energetyki, prof. zw. dr hab. inż. Janusz Szmyd, członek rzeczywisty PAU.

       Pierwszym kierownikiem Katedry Energetyki Jądrowej na Wydziale Energetyki i Paliw był profesor dr hab. inż. Stefan Taczanowski. Obecnie funkcję tę pełni prof. AGH, dr hab. inż. Jerzy Cetnar. Wśród nestorów Katedry, wspierających jej pracowników ogromną wiedzą i autorytetem jest profesor dr hab. inż. Jerzy Niewodniczański, który za swoje zasługi dla AGH w 2009 roku otrzymał tytuł Profesora Honorowego AGH. Głównym celem prac naukowo-badawczych prowadzonych w Katedrze jest projektowanie, wdrażanie oraz analiza rozwiązań i metod związanych z wykorzystaniem naturalnych zjawisk jądrowych takich jak rozszczepienie i synteza. Duży nacisk położony jest na współpracę międzynarodową, czego przejawem jest czynny udział w szeregu projektów o charakterze internacjonalnym. Ponadto każdy z pracowników Katedry zdobywał doświadczenie zawodowe na arenie międzynarodowej podczas wyjazdów jak i staży naukowych co zapewnia wysoką jakość kształcenia oraz prowadzonych badań w wymagającej dziedzinie energetyki jądrowej.

       Katedra Energetyki Wodorowej rozpoczęła działalność na Wydziale Energetyki i Paliw AGH od 1 marca 2009 r. pod kierownictwem prof. dr hab. inż. Janiny Molendy. Katedra posiada znaczący potencjał naukowo-badawczy w zakresie materiałów dla współczesnych technologii energetycznych tj. materiałów dla ogniw paliwowych, ogniw litowych i sodowych. Prof. Molenda jest prezesem Polskiego Stowarzyszenia Wodoru i Ogniw Paliwowych oraz koordynatorem grupy roboczej Wysokotemperaturowe Ogniwa Paliwowe w Polskiej Platformie Technologicznej Wodoru i Ogniw Paliwowych; konsoliduje polskie środowiska. Katedra posiada poważny, potwierdzony na arenie międzynarodowej, potencjał naukowo-badawczy w obszarze projektowania i opracowywania funkcjonalnych materiałów i procesów dla technologii ogniw litowych i sodowych. Rozwijana przez Prof. J. Molendę nowa dyscyplina naukowa – inżynieria stanów elektronowych – jest skuteczną metodą w projektowaniu funkcjonalnych materiałów dla ogniw litowych i sodowych o zwiększonej gęstości energii i podniesionym bezpieczeństwie użytkowania. W Katedrze opracowano rewolucyjną technologię otrzymywania materiału katodowego bazującą na układzie LiFePO4 (LFP), pozwalającą produkować bezpieczne i trwałe akumulatory Li-ion do pojazdów elektrycznych oraz magazynów energii. Technologia ta polega na tym, że materiał katodowy LFP jest otrzymywany w postaci nanometrycznych „płatków” o określonej orientacji krystalograficznej i wyeksponowanymi drogami szybkiej dyfuzji dla jonów litu, co pozwala na znaczące zwiększenie mocy ogniw. KEW ma poważne osiągnięcia w badaniach nad ogniwami sodowymi, które są alternatywą dla ogniw litowych, zwłaszcza dla wielkoskalowego magazynowania energii. Ogniwa sodowe z uwagi na tylko nieco niższe parametry, ale 10-krotnie niższą cenę stają się w ostatnim określenie strategicznym celem dla badaczy i producentów baterii, z uwagi na ograniczone zasoby litu, kobaltu i grafitu, które stały się surowcami krytycznymi w technologii Li-ion. W Katedrze prowadzone są zaawansowane prace nad technologiami materiałów dla ogniw sodowych bazujące na surowcach dostępnych w Polsce takie jak, sód, żelazo, mangan, siarka i fosfor.

       Najmłodszą z Katedr jest stworzona w 2011 roku Katedra Chemii Węgla i Nauk o Środowisku, powstała z połączenia Katedry Chemii Węgla w Energetyce i Przemyśle, kierowanej przez profesor Grażynę Ceglarską-Stefańską i Katedry Nauk o Środowisku, przeniesionej z Wydziału Geodezji Górniczej i Inżynierii Środowiska. Zarówno tą ostatnią, jak i nowoutworzoną Katedrą kieruje do dzisiaj prof. dr hab. Janusz Gołaś. Obecnie w Katedrze działają dwa zespoły: Zespół Chemii i Radiochemii Środowiska oraz Zespół Fizykochemii Zjawisk Międzyfazowych i Inżynierii Adsorpcyjnej, w obrębie których działa osiem laboratoriów i dwie pracownie. Główne obszary działalności katedry dotyczą: analityki środowiskowej, w tym pomiarów pyłu zawieszonego, z uwzględnieniem źródeł jego emisji, badań zawartości metali ciężkich i radionuklidów w wybranych komponentach środowiska wraz z rozwijającym się nurtem pomiarów przemysłowych, badań mechanizmów akumulacji toksycznych składników w osadach zbiorników wodnych i odpadach przemysłowych, analityki pozostałości produktów farmaceutycznych i innych nowo pojawiających się zanieczyszczeń w środowisku wodnym, zagadnień związanych z sekwestracją ditlenku węgla w strukturach geologicznych, głównie w węglu kamiennym, z jednoczesną intensyfikacją wydobycia metanu oraz zagospodarowania odpadów z sektora energetycznego i syntezy materiałów adsorpcyjnych, z ich późniejszym zastosowaniem w technologiach proekologicznych.

Kształcenie studentów

       W okresie funkcjonowania Instytutu oraz Wydziału Energochemii Węgla i Fizykochemii Sorbentów wykształcono 355 magistrów inżynierów na kierunku studiów technologia chemiczna, specjalistów w zakresie: termochemicznego przetwarzania węgla obejmującego spalanie, zgazowanie, koksowanie i wytlewanie węgla, produkcję koksów formowanych, oczyszczania gazu koksowniczego i ziemnego, technologii produkcji i użytkowania sorbentów węglowych, mineralnych i węglowo – mineralnych w procesach przemysłowych do oczyszczania gazów i cieczy, podstaw teoretycznych fizykochemii porowatych ciał stałych, szczególnie węglowych, w aspekcie ich mikrostruktury, powierzchni, grup funkcyjnych oraz wykorzystania tychże materiałów do oczyszczania gazów odlotowych (spalin), a także technologii produkcji koksu i lepiszcz elektrodowych oraz wyrobów węglowych i grafitowych.

       Włączenie w strukturę Wydziału Paliw i Energii Katedry Polityki Energetycznej oraz Katedry Wykorzystania Energii umożliwiło uzupełnienie kadry naukowej i zaplecza badawczego, kształcenie specjalistów z zakresie najnowszych technologii przetwarzania oraz użytkowania paliw stałych, ciekłych i gazowych w ścisłym powiązaniu z problematyką ochrony środowiska. Dzięki aktywnej działalności zarówno profesora Romana Neya – członka rzeczywistego PAN i PAU – wybitnego naukowca i dydaktyka, jak i prof. A. Guły, uaktualniona i poszerzona została oferta dydaktyczna w zakresie szeroko pojętej problematyki energetycznej, obejmującej wykorzystanie odtwarzalnych źródeł energii, uwzględniające zagadnienia dotyczące racjonalnej gospodarki energetycznej w ramach przedsiębiorstwa, gminy, regionu, kraju oraz Unii Europejskiej. Przyczyniło się to do dynamicznego wzrostu liczby studentów na Wydziale PiE, zarówno na studiach dziennych, jak i zaocznych inżynierskich oraz uzupełniających magisterskich. Liczba absolwentów w tym okresie znacząco wzrosła.

       W 1974 rozpoczęło studia 30 studentów, w 1994 studiowało na wydziale 165. W 2004 roku WPiE kształcił 673 studentów na studiach dziennych i 228 na studiach zaocznych. W roku 2002 liczba absolwentów wynosiła 109, a uzyskali oni stopień magistra inżyniera w ramach kierunku technologia chemiczna w trzech specjalnościach: Gospodarka paliwami i energią, Ochrona środowiska w energetyce i przemyśle chemicznym oraz Technologia paliw.

Kierunek studiów energetyka w AGH

       Kierunek studiów energetyka uruchomiony został w Akademii Górniczo-Hutniczej w kwietniu 2003 roku przez utworzenie w strukturze uczelni nowej jednostki organizacyjnej – Międzywydziałowej Szkoły Energetyki (MSE). MSE powołano dzięki staraniom grupy pracowników AGH zajmujących się problemami energetyki, przy aktywnym wsparciu ówczesnego Prorektora, a następnie JM Rektora AGH prof. A.Tajdusia. Kierunek utworzono w wyniku współpracy siedmiu Wydziałów Akademii Górniczo­‑Hutniczej: Wydziału Górnictwa i Geoinżynierii, Wydziału Metalurgii i Inżynierii Materiałowej, Wydziału Elektrotechniki, Automatyki, Informatyki i Elektroniki, Wydziału Inżynierii Mechanicznej i Robotyki, Wydziału Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, Wydziału Paliw i Energii, Wydziału Fizyki i Techniki Jądrowej, które „delegowały” swoich pracowników do liczącej 15 osób Rady Programowej MSE, odpowiednika rady wydziału. Międzywydziałowa Szkoła Energetyki prowadziła kształcenie na kierunku Energetyka w pięciu specjalnościach: specjalność Ciepłownictwo, Ogrzewnictwo i Klimatyzacja, specjalność Systemy, Maszyny i Urządzenia Energetyczne, specjalność Systemy Sterowania i Zarządzania w Elektroenergetyce, specjalność Zrównoważony Rozwój Energetyczny oraz specjalność Zaawanasowane Technologie Energetyczne. Pierwszym Kierownikiem (Dziekanem) MSE został prof. dr hab. inż. Stanisław Słupek. „Organizacja MSE była bardzo „gorącym czasem” – w ciągu jednej czerwcowej nocy 2003 roku zorganizowano sekretariat (Dziekanat), stronę internetową, logo wydziału i przygotowano informację o studiach potrzebną do rekrutacji, na powołany kilka godzin wcześniej, stosownym zarządzeniem ministra, kierunek studiów Energetyka – wspominają mgr inż. Małgorzata Kot Kierownik Sekretariatu MSE (dziekanatu), dr inż. Leszek Kurcz z-ca Kierownika MSE (Prodziekan) dr inż. Andrzej Gołdasz pierwszy opiekun studentów MSE. Po nagłej śmierci prof. Słupka obowiązki kierownika MSE pełnił dr inż. Leszek Kurcz, a następnie prof. dr hab. inż. Stanisław Gumuła. W historii MSE wszystko było pierwsze: pierwsza komisja rekrutacyjna i pierwsza rekrutacja, pierwsza inauguracja roku akademickiego, pierwsza sesja egzaminacyjna, pierwsze sukcesy w nauce i wyróżnienia ale i pierwszy rajd, pierwszy bal Energetyka, pierwsze sukcesy sportowe. Powstała Rada Studentów MSE działająca z sukcesami na rzecz integracji studentów kierunku Energetyka ale także na rzecz Uczelni. To z inicjatywy studentów MSE narodziła się idea organizacji uczelnianych obozów adaptacyjno-integracyjnych pod żaglami dla nowoprzyjętych studentów AGH, a także oryginalne formy spotkań integracyjnych studentów, pracowników i absolwentów wydziału, cieszące się do dzisiaj wielkim zainteresowaniem, jak żeglarskie „Miecz Dziekana” czy narciarskie „Puchar Dziekana”. W styczniu 2009 roku odbyła się historyczna dla Międzywydziałowej Szkoły Energetyki uroczystość wręczenia pierwszych dyplomów ukończenia studiów, pierwszym absolwentom kierunku Energetyka, a MSE stała się normalną, prowadzącą dydaktykę, jednostką organizacyjną Uczelni.

Powołanie dyscypliny naukowej Energetyka stanowiło istotny bodziec do intensyfikacji zmian strukturalnych w Akademii Górniczo-Hutniczej.

       W latach 2009–2018 na Wydziale Energetyki i Paliw dyplom magistra inżyniera Technologii Chemicznej lub Energetyki uzyskało 1611 osób. Obecnie Wydział kształci studentów na trzech kierunkach studiów pierwszego i drugiego stopnia. Specjalności na kierunku Technologia chemiczna to: Analityka przemysłowa i środowiskowa, Gospodarka paliwami i energią, Proekologiczne procesy inżynierii i technologii chemicznej, Technologie Chemiczne w energetyce, Technologia paliw, Clean Fossil and Alternative Fuels Energy (specjalność prowadzona w j. angielskim). Na kierunku Energetyka studenci mogą wybrać spośród specjalności: Ciepłownictwo, ogrzewnictwo i klimatyzacja, Energetyka jądrowa, Systemy magazynowania i konwersji energii dla e-mobility, Modelowanie komputerowe w energetyce, Urządzenia, sieci i systemy elektroenergetyczne oraz Systemy, maszyny i urządzenia energetyczne. Na najnowszym kierunku studiów, prowadzonym na Wydziale Energetyki i Paliw, to jest Energetyka odnawialna i zarządzanie energią prowadzone są zajęcia w ramach specjalności Technologie energetyki odnawialnej oraz Ekonomika, polityka i zarządzanie energią.

       Dnia 28 maja 2002 r. na wniosek Uniwersyteckiej Komisji Akredytacyjnej – Konferencja Rektorów przyznała Wydziałowi na 5 lat certyfikat wysokiej jakości kształcenia. W 2003 roku Państwowa Komisja Akredytacyjna również wydała taki werdykt. Certyfikaty te w kolejnych latach były przyznawane dla obu kierunków studiów, to jest Energetyki i Technologii Chemicznej.

       Systematycznie też poszerzana jest współpraca Wydziału z placówkami zagranicznymi w zakresie dydaktyki. W ramach programu Socrates-Erasmus studenci Wydziału mają możliwość wyjazdu na studia do Technische Universitat Clausthal (Niemcy), Ecole des Mines w Nancy (Francja), Uniwersytetu w Waneningen (Holandia) i Uniwersytetu w Barcelonie (Hiszpania). Podpisano umowę o nadawania podwójnego dyplomu wraz z Technische Universitat Clausthal.

       W roku 1998 roku, odkąd WPiE otrzymał prawo do doktoryzowania. Od tamtej pory do chwili obecnej doktoryzowano 79 doktorów, z czego 55 W zakresie Technologii Chemicznej, a od roku uzyskania praw doktoryzowania na kierunku Energetyka (2011) – 24.

Koła naukowe

       W ramach Wydziału prowadzona jest szeroka działalność studencka, sformalizowana w postaci kół naukowych. Obecnie na Wydziale Energetyki i Paliw jest ich aż trzynaście (w kolejności powstania): Green Energy, Solaris, Eco-Energia, Indygo, Ignis, Redox, Coal&Clay, TD Fuels, Hydrogenium, Uranium, Nabla, Nowa Energia, FENEC. Opiekunami kół są dr hab. inż. M. Kwiatkowski, dr inż. A. Wyrwa, mgr inż. K. Sornek, dr hab. M. Motak, dr inż. T. Siwek, dr hab. K. Styszko, dr hab. D. Olszewska, dr inż. T. Dziok, prof. dr hab. inż. J. Molenda, dr inż. P. Gajda, mgr inż. M. Moździerz, dr hab. inż. T. Olkuski oraz dr inż. A. Raźniak. Zaangażowanie członków i opiekunów kół naukowych niesie za sobą nie tylko rozwój naukowy studentów. Poznają również sposoby ochrony prawnejrealnych pomysłów konstrukcyjnych, biorą udział w konkursach międzynarodowych, a swoje umiejętności prezentacji projektów mogą często szlifować na zagranicznych i krajowych konferencjach. Projekty studentów naszego wydziału otrzymały bardzo duże dofinansowanie uczestnictwa w konkursach, zawodach i konkursach zagranicznych w ramach ministerialnego programu Najlepsi z najlepszych! 2.0 oraz 3.0.

       Należy również podkreślić, że nieoceniony wpływ na rozwój nadobowiązkowej naukowej działalności studentów ma dr inż. Leszek Kurcz, Pełnomocnik Rektora ds. Kół Naukowych pionu hutniczego, który nieustannie wspiera i dopinguje zarówno studentów, jak i opiekunów kół naukowych do ciągłego poszerzania wiedzy i szukania nowych pomysłów i ich realizowania. Efekty tej współpracy widoczne są w trakcie realizacji Grantów Rektora dla Kół Naukowych, których beneficjentami od kilkunastu lat – w bardzo dużym stopniu – są koła naszego Wydziału.

Wizualizacja układu do odzyskiwania energii (KN Hydrogenium) ilustracja: Miłosz Olszewski

Tekst powstał na bazie materiałów otrzymanych od pracowników Wydziału. Szczególne podziękowania dla Pani Profesor Janiny Milewskiej-Dudy, która ubrała w słowa trzydziestoletnią historię wydziału oraz dla Pana dr. inż. Leszka Kurcza za tekst „Kierunek studiów Energetyka w AGH”

Dr hab. Danuta Olszewska,Vivat Akademia 2018 – Numer 19

Źródła:

1. J. Milewska-Duda: Wydział Paliw i Energii w Paliwa i Energia XXI wieku. UWN-D, Kraków 2004
2. Biuletyn AGH nr 126/127/2018. Temat wydania: Co nowego w Energetyce
3. Biuletyn AGH nr 78/79/2014. Profesor Piotr Tomczyk – wspomnienie
4. Strona internetowa Wydziału Energetyki i Paliw http://www.weip.agh.edu.pl/
5. https://historia.agh.edu.pl/wiki/Kategoria:Biogramy
6. Biuletyn AGH nr 131/2018. 60 i kilka kolejnych lat Katedry Technologii Paliw